Met een cultuurhistorische gebiedsanalyse komt de ontstaans- en ontwikkelingsgeschiedenis van een gebied tot leven. Zo’n analyse of biografie beschrijft de cultuurhistorie in zijn rijke verscheidenheid, of het nu gaat om stedenbouwkundige en landschappelijke structuren, de bebouwing, het groen, het bodemarchief of de bijzondere verhalen uit het verleden. Deze aspecten bepalen de cultuurhistorische identiteit van de plek. Het doel is om inzichtelijk te maken welke historisch-ruimtelijke kenmerken en waarden aanwezig zijn en op welke wijze met deze kwaliteiten kan worden omgegaan bij transformatieopgaven. Uiteindelijk biedt de biografie argumenten en instrumenten om de specifieke identiteit van een gebied te behouden, te versterken en randvoorwaarden op te stellen voor toekomstig beleid. De biografie kan ook dienen als inspiratiebron voor nieuw ontwerp. Het Monumenten Advies Bureau voorziet zijn analyses desgewenst van op maat gesneden waardenstellingen en kaartbeelden, waarin de cultuurhistorie wordt gevisualiseerd.
In veel gemeenten in Nederland wordt gewerkt aan het opstellen van een Kerkenvisie. Kerkenvisies bieden in de regel een duurzaam toekomstperspectief voor nog voor de eredienst in gebruik zijnde kerkgebouwen, maar ook voor bedehuizen die hun functie hebben verloren of binnenkort kwijt raken.
Onderdeel van veel Kerkenvisies is een cultuurhistorisch onderzoek, waarin de gebouwen worden geduid en gewaardeerd. Zo ontstaat een beeld van de erfgoedwaarden in de meest brede zin van het woord. Inmiddels heeft het Monumenten Advies Bureau bijdragen geleverd aan de kerkenvisieprojecten in Katwijk, Enschede, Apeldoorn, West-Betuwe en drie gemeenten in de oostelijke achterhoek: Winterswijk, Aalten en Oost-Gelre. Van de kerken in deze gemeenten zijn zogenaamde paspoorten samengesteld. Hierin wordt beknopt een breed beeld gegeven van de belangrijkste aspecten en kenmerken van het kerkgebouw: de typologie, de architectonische kenmerken van exterieur en interieur, en de ruimtelijke context. Verder bevatten de paspoorten feitelijke gegevens over adres, bouwdata, architect, ontwerpers van nagelvaste en andere kunst- en inventarisobjecten, de denominatie en de beschermingsstatus. Ook een korte verhandeling over de kerkhistorie en de bouwhistorie is in de documenten opgenomen, alsmede informatie over relevante bijbehorende gebouwen of terreinen (pastorie, kerkhof). De paspoorten bevatten desgewenst een situatiekaartje, actuele foto’s en historisch beeldmateriaal. Tenslotte is een waardering aan de hand van een set relevante erfgoedcriteria een belangrijk onderdeel van het document. De toetsing levert een onderbouwing voor verschillende strategieën bij instandhoudings-, transformatie- en herbestemmingsprocessen.
De toetsingscriteria en de strategieën worden gedefinieerd in overleg met de opdracht gevende gemeente.
Deze specifieke vorm van historisch onderzoek belicht onder meer de sociale en maatschappelijke aspecten van de bouwkunst en beschrijft bijvoorbeeld stilistische en typologische ontwikkelingen, vaak met breder perspectief op bepaalde bouwcategorieën, het oeuvre van een architect of bepaalde tijdsperioden. Met onze brede kunst- en architectuurhistorische expertise zijn inmiddels allerlei verdiepende bijdragen samengesteld.
Deze dienen als aanvulling op het architectuurhistorisch onderzoek in het algemeen en als onderbouwing van verdere erfgoedinventarisatie, -selectie en waardering binnen het gemeentelijke erfgoedbeleid. Zo is Het verhaal van de Apeldoornse kerken samengesteld, waarin de kerkelijke gebouwen binnen de religieuze en ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente Apeldoorn worden beschreven. Voor de gemeenten Arnhem en Enschede schreven we verhalen over de ontwikkeling van de scholen- en kerkenbouw als onderbouwing voor monumentenselectie en voor Zwolle een inleiding op de architectuur van het interbellum. In Eindhoven en Arnhem was de periode van de wederopbouw onderwerp van een bredere architectuurhistorische beschouwing.
Het erfgoed uit de periode 1965-1990 mag zich verheugen in steeds meer aandacht en een groeiende erkenning en waardering voor de bijzondere kwaliteiten ervan. Het is dan ook een bijzondere periode in de Nederlandse architectuurgeschiedenis, gekenmerkt door allerlei maatschappelijke veranderingen en architectonische en stedenbouwkundige experimenten. Tegelijkertijd staat dit erfgoed onder druk door transformatie- en herbestemmingsopgaven en verduurzaming. Door middel van gemeentebrede inventarisaties van Post-65 in de cultuurhistorische waardenkaarten, maar ook via architectuur- en cultuurhistorisch objectonderzoek draagt MAB bij aan de bewustwording en waardering van dit erfgoed. Zo maakte het bureau cultuurhistorische analyses van het door Herman Hertzberger ontworpen Centraal Beheergebouw in Apeldoorn, de faculteitsbebouwing van de Radboud Universiteit aan de Thomas van Aquinostraat in Nijmegen, het Stadskantoor in Sittard, de Theater de Speeldoos in Vught en het Centrum voor Opleiding en Vorming van de Brandweer in Arnhem (architect Jan Verhoeven).
