Bij bouwhistorisch onderzoek worden de oorspronkelijke opzet van het gebouw of ander object en alle latere veranderingen in kaart gebracht. Naast het onderzoek ter plaatse worden daarbij ook andere historische bronnen, zoals bouwtekeningen, foto’s en kadastrale gegevens geraadpleegd om een zo compleet mogelijk beeld van het object te krijgen.

Dit heeft soms een documentaire functie, maar vormt meestal de basis voor een waardestelling. Daarin worden monumentale kwaliteiten inzichtelijk gemaakt, maar wordt ook aangegeven welke onderdelen van minder of geen belang zijn. Zo wordt duidelijk waar veranderingen mogelijk zijn.

Voor de gemeente is een goed bouwhistorisch onderzoek met waardestelling een belangrijk instrument om ingediende plannen te kunnen beoordelen. Het onderzoek moet daarvoor uiteraard betrouwbaar en onafhankelijk zijn. De door de Bond van Nederlandse Bouwhistorici gecertificeerde bouwhistorici van het Monumenten Advies Bureau werken dan ook altijd volgens de Uitvoeringsrichtlijnen bouwhistorisch onderzoek met waardestelling (URL2007), zodat de onderzoeken voldoen aan hieraan te stellen eisen.